Het kasteel als archief en museum

Meteen na de ingebruikneming door de gemeente nam burgemeester Van Hout het initiatief om in een van de vertrekken op de eerste etage van het kasteel-raadhuis een klein museum in te richten. Daarnaast kwam in de kelder ruimten het oud archief van de gemeente. De Helmondse historicus Jac Heeren werd conservator en archivaris.

In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd het kasteel veel te klein voor het groeiende ambtenaren apparaat. Daarom werd niet ver van de oude burcht een modern stadskantoor gebouwd en verdwenen de stadsbestuurders en de ambtenaren weer uit het kasteel. Wel bleef de gemeenteraad in het kasteel vergaderen en bleven natuurlijk ook de trouwerijen.
Na het vertrek van de gemeenteambtenaren naar het nieuwe stadskantoor kon het museum de vrijgekomen ruimten in beslag nemen en flink groeien. Bovendien vertrok het archief in 1981 naar een ruimte elders in de stad, zodat ook de hele kelder ter beschikking kwam van het museum. Onder de in 1979 benoemde nieuwe directeur, Jan van Laarhoven, werd het een middelgroot museum met als speerpunten de bestaande historische verzameling in de kelder en een nieuw opgezette collectie schilderkunst rond het thema Mens en Werk. Hiermee zou Helmond zich ook museaal profileren als een moderne industriestad met speciale aandacht voor de werkende mens.
In 1985 werd het museum uitgebreid met een speciale expositieruimte onder de Traverse, het Meyhuis. Intussen bouwde Helmond, als derde speerpunt, aan een respectabele collectie moderne kunst. In 2001 kwam in Helmond op een steenworp afstand van het kasteel, een nieuw bestuurscentrum klaar: Boscotondo. Nu verdween ook de gemeenteraad uit het kasteel en werden er plannen gemaakt om de museumfunctie van het eeuwenoude slot te vergroten. Anno 2004 was het zover en werd het kasteel opnieuw ingericht, waarbij het hele interieur, maar ook de presentatie van de collectie grondig werden vernieuwd.

Jan Smits (alias Jan de wever, aan het uit 1600 daterende weefgetouw in het kasteel-museum.