Helmondse Muziekhal

Burgemeester Geukers zei bij de opening dat héél Helmond blij mocht zijn dat dit belangrijke gedeelte van het culturele erfgoed van Helmond veilig was gesteld. De basis werd immers gevormd door twee draaiorgels die de gemeente Helmond in 1972 had aangekocht van de N.V. Bocken. Rond 1924 bouwde Leonardus Bocken aan de Blinkertsestraat een feestzaal waar een Mortierorgel in werd geplaatst. Vooral tijdens de kermisdagen waren zulke feestzalen met grote dansorgels erg in trek. Het Mortierorgel  is genoemd naar orgelbouwer Th. Mortier uit Antwerpen en werd daar in 1920 gebouwd en telt 17 registers. Het andere orgel telt 22 registers en is van Franse makelij. Het werd in 1924 gebouwd door de gebroeders Gaudin in Parijs en in 1928 in de danszaal geplaatst. Voor zowel het Mortierorgel als het Gaudinorgel zijn zo’n 400 muziekboeken beschikbaar. Het Mortierorgel werd door de firma Bocken ook gebruikt in hun demontabele danstenten waarmee men de kermissen afreisde.

Om de orgels voor Helmond te behouden werd in 1966 de stichting het “Helmonds Draaiorgel” opgericht. In 1971 kocht de gemeente Helmond beide orgels aan met de bedoeling ze na restauratie in bruikleen te geven aan de stichting. In maart 1973 kon het gerestaureerde Gaudin-orgel in zaal Bocken weer in gebruik worden genomen. Burgemeester Geukers dankte de gemeenteraad, de provincie en het Rijk voor de financiële steun. Er werd gezocht naar een andere plaats om de orgels onder te brengen. Er werd gedacht aan de kerk van Binderen aan de Abdijlaan. Het werd uiteindelijk de paterskerk aan de Molenstraat. Ook hier mocht burgemeester Geukers weer de opening verrichten. Voorzitter Merkx van de stichting bedankte Marcel en Thij Bocken, die de aanzet gaven aan de realisering van dit orgelmuseum. Een museum dat langzaam groeide door nieuwe aanwinsten. In 1982 kwam er een tweede Gaudin-orgel bij dat geschonken was door Hendrik Bocken. Het bespeelbaar maken van dit uit 1925 daterende orgel kostte de orgelbouwer Verbeeck uit België anderhalf jaar. Daarmee telde de muziekhal zes draaiorgels, want inmiddels waren er andere orgels aan toegevoegd, zoals een Ruth & Sohn kermisorgel uit 1856, en een in 1974 aangekocht straatorgel, genoemd de Blauwe Trom.

De paterskerk was voor het orgelmuseum maar een tijdelijke huisvesting. De kerk is nu de aula van het Jan van Brabant College. Uiteindelijk werd de voormalige brandweerkazerne aan de Torenstraat het onderkomen voor de draaiorgels. Deze ruimte werd omgedoopt in Gaviolizaal, genoemd naar de uitvinder van het kartonnen draaiorgelboek, de uit Parijs afkomstige  Anselmo Gavioli. Eigenlijk was hij de uitvinder van het pneumatisch aftastsysteem voor het uitlezen van die orgelboeken. De huisvesting aan de Torenstraat werd problematisch toen het Speelhuis werd verbouwd. Om kleine voorstellingen te houden werd de Gaviolizaal gebruikt. Dat ging ten kostte van de museumfunctie. Ook al waren de voorstellingen ’s avonds, de opbouw moest toch overdag plaatsvinden. De tweede fase van de renovatie van het Speelhuis zorgde uiteindelijk zelfs voor een gehele sluiting in 2003. Centrummanager Peter Tielemans pleitte in 2008 voor een openstelling van de Gaviolizaal. Hij noemde de orgels “culturele identiteitdragers voor Helmond”. Inmiddels zijn de zaal en de orgels weer opgeknapt en kunnen de mensen er in de weekeinden terecht voor een dansje. En behalve de orgels kan nu ook de collectie accordeons en snaarinstrumenten worden bewonderd. Anno 2009 kan zijn dat het  weer tijdelijk is vanwege de nieuwbouwplannen op deze plek. De Gaviolizaal zal dan weer een nieuw onderkomen moeten vinden.

Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven