Voor wetenschap zie de zolder.
Aanverwante artikelen
Eind 2010 werd de nieuwe openbare bibliotheek aan de Watermolenwal in Helmond geopend. Het was het vierde gebouw zijn sinds de oprichting in 1913. In de negentiende eeuw zien we de opkomst van leesgezelschappen die boeken aanschaften om ze onder de leden te laten rouleren. In die tijd ontstonden ook winkelbibliotheken, waar men tegen betaling een boek kon lenen. Of deze vormen in Helmond toen al hebben bestaan is niet bekend.
Boeken waren vanaf de middeleeuwen voornamelijk bezit van kloosters en de hoge elite. Tot die laatste groep behoorde in Helmond Keizerin Maria, de dochter van hertog Hendrik I van Brabant. Zij vermaakt in 1259 haar sieraden, Franse boeken, huisraad, linnen, paarden en koeien aan het door haar gestichte klooster Binderen. Die boeken zullen aanwezig zijn geweest op haar huis in Helmond, dat later als “d’Oude Huys” werd aangeduid. In de middeleeuwen hadden veel kloosters een scriptorium waarin boeken werden gekopieerd. Dat gebeurde echter meestal door monniken en Helmond had tot 1543 twee vrouwenkloosters. Van Margriet van Cortenbach, die in het klooster Onze Lieve Vrouwe in den Hage zat, is het mooi verluchtigde versperale bewaard gebleven. Dat klooster werd in 1543 in brand gestoken om Maarten van Rossum te beletten het gebouw als uitvalsbasis voor zijn belegering van Helmond te kunnen gebruiken. Het klooster Binderen moest zijn poorten in 1648 sluiten. Daarmee kwam voorlopig een einde aan de Helmondse kloosterbibliotheken. De kasteelheer, de pastoor en de dominee zullen tot de weinige personen in Helmond kunnen worden gerekend die in het bezit waren van boeken.
Archiefstukken verwijzen naar een bibliotheek, aanwezig op het inmiddels tot herenhuis verbouwde klooster van Binderen. Anna Maria Tromp, een dochter van de beroemde zeevaarder Maarten Tromp, woonde daar. Zij was de weduwe van Cornelis Gans, de heer van Nuland. Na haar overlijden in 1717 werd er een inventaris van haar goederen opgemaakt. Daaruit blijkt niet alleen dat Binderen rijk gemeubileerd was, maar ook wordt er melding gemaakt van zo’n honderd, zowel gebonden als ongebonden boeken. Behalve veel Franse boeken stond er ook een boek over een andere bekende zeevaarder op de plank: “Lijckreden gedaen in de haven van Siracusa op ’t schip d’Eendragt, den 3 meij 1676, over d’heer Michiel Adriaense de Ruijter”. Ook andere bewoners van Binderen hadden boeken; toen er in 1753 een boedelinventaris werd opgemaakt voor de drie minderjarige kinderen van Arnold van der Moelen en Maria van Woensel, bleken er in de boekenkast nog zo’n vijftig boeken te staan. Die werden een jaar later bij opbod verkocht.
De nieuwe kloostergemeenschappen die in Helmond in de negentiende eeuw ontstonden, zoals de Zusters van Liefde, de Clarissen, de Capucijnen en de Broeders van Maastricht hadden ieder een bibliotheek voor hun eigen geestelijke verdieping. De Broeders van Maastricht hadden ook een volksbibliotheek die opgericht was door broeder Eugenius. Deze bibliotheek kwam tot grote bloei en de vraag rees of de broeders er nog langer de verantwoording voor mochten dragen. In 1918 werden de boeken gratis aan het bestuur van de R.K. Leeszaal overgedragen. Het klooster behield voor eigen gebruik nog wat boeken.
Toen het klooster in 1940 werd aangewezen als hulplazaret voor het Rode Kruis moest de bibliotheek veranderen in ziekenzaal. De door de Duitsers verboden boeken verdwenen naar de kamers van de broeders; dat bleek achteraf niet nodig, want de bezetters hadden weinig belangstelling voor de bibliotheek. De foto komt uit een fotoalbum van de broeders van Maastricht. We zien broeder Aquinatus in de bibliotheek van het klooster aan de Molenstraat. Het onderschrift luidt: “Hier de afdeling kolder, voor wetenschap zie de zolder”.
Bron: Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.
